Ushbu maqola kalkani leksik o‘zgarishning bir turi sifatida keng tahlil

qiladi. Kalka tarjimada qo‘llaniladigan usullardan biri bo‘lib, unda asl tildagi

leksik birlik - so‘z, ibora yoki frazeologik birlik - tarjima tiliga so‘zma-so‘z

yoki tarkibiy qismlar asosida o‘giriladi. Bu jarayon natijasida tarjima tiliga

yangi leksik birliklar kiritiladi, bunda asl tuzilish saqlanib qolgan holda,

tarjima tilining grammatik va semantik qoidalariga moslashtiriladi.

Tilshunoslik nuqtayi nazaridan, kalkalar leksik o‘zlashtirishning

o‘ziga xos shakli hisoblanib, til ijodkorligi va madaniy ta’sir natijasida

shakllanadi. Boshqacha aytganda, kalkalash nafaqat tilni yangi ifoda vositalari

bilan boyitadi, balki tilshunoslikda madaniyatlararo o‘zaro ta’sirning aks etishi

sifatida ham xizmat qiladi. Darhaqiqat, har bir ibora yoki frazeologik birlik

nafaqat til unsuri, balki shu tilda so‘zlashuvchi xalqning dunyoqarashi,

tafakkuri va tarixiy-madaniy tajribasining in’ikosidir.

Tadqiqot shuni ko‘rsatadiki, kalka nafaqat tarjima jarayonida, balki

madaniyatlararo muloqotda ham muhim ahamiyatga ega. Xususan, “O‘tkan

kunlar” asarining o‘zbek tilidan ingliz tiliga tarjima qilingan versiyalarida bu

usul muloqotning semantik va madaniy chuqurligini saqlashda, shuningdek,

milliy obraz va tushunchalarni tillararo yetkazishda samarali vosita bo‘lib

xizmat qiladi.

Maqolada kalka o‘zbek va ingliz tillaridan olingan misollar asosida

tahlil qilingan. Ushbu misollar orqali o‘zbek romanining tarjima variantlarida

kalkaning amaliy qo‘llanilishi ko‘rib chiqiladi. Bundan tashqari, kalkalash

leksik o‘zlashtirishning noyob shakli bo‘lib, lingvistik ijod va madaniy o‘zaro

ta’sir mahsuli ekanligi ko‘rsatiladi. Natijada, tadqiqot kalkalashning ham

tarjima amaliyotida, ham madaniyatlararo muloqotni osonlashtirishda muhim

ahamiyatga ega ekanligini ta’kidlaydi.