Ingliz tilida rozilik va norozilikni ifodalashda noverbal muloqot

muhim ahamiyatga ega bo‘lib, so‘zlashuvdan tashqari munosabatlarni

shakllantirishda asosiy rol o‘ynaydi. Ushbu maqola Goffmanning yuz

nazariyasi (1967), Pomerantzning afzalliklar tizimi g‘oyasi (1984), Brown

va Levinsonning xushmuomalalik strategiyalari (1987) hamda

Gumperzning kontekstualizatsiya belgilari (1982) asosida ko‘p

modallikka ega signallarning kelishuv va kelishmovchilikka qo‘shadigan

hissasini o‘rganadi. Tahlil noverbal muloqotning oltita asosiy yo‘nalishini

ko‘rib chiqadi: imo-ishoralar, yuz ifodasi, nigoh, tana holati, proksemika

va paralingvistik xususiyatlar. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, kelishuv odatda

bevositalik va yaqinlashish orqali namoyon bo‘ladi. Bunga bosh irg‘ash,

tabassum, uzoq nigoh, oldinga egilish, masofani qisqartirish, qo‘llab-

quvvatlovchi ohang va ritmik uyg‘unlik kabi belgilar kiradi. Norozilik esa,

aksincha, kechikish, o‘zini chetga olish va uzoqlashish bilan ifodalanadi.

Bu nigohdan qochish, orqaga og‘ish, qo‘llarni chalishtirish, sekinroq va

pastroq gapirish, ikkilanish belgilari orqali ko‘rinadi. Kuchli qarama-

qarshilik holatlarida ta’kidlovchi imo-ishoralar, baland ovoz va

pasayuvchi ohang pozitsiyani yanada mustahkamlaydi. Turli kanallarning

uyg‘unlashuvi shuni ko‘rsatadiki, ma’no faqat so‘zlar orqali emas, balki

ko‘p modallikka ega signallarning birlashuvi natijasida ham shakllanadi.

Bu esa muloqotni mujassamlashgan amaliyot sifatida ko‘rish zarurligini

ta’kidlaydi, chunki noverbal xatti-harakatlar samarali o‘zaro ta’sir uchun

muhim ahamiyatga ega. Ushbu tadqiqot kelishuv va kelishmovchiliklar

muvofiqlashtirilgan noverbal vositalar orqali qanday boshqarilishini

ko‘rsatib, pragmatika va suhbat tahliliga hissa qo‘shadi hamda

madaniyatlararo muloqot va til o‘qitish sohasiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi.