OYBEK ASARLARI TARJIMALARIDA TOVUSHGA TAQLID SOʻZLARNING BERILISHI
Authors: Rasulova Kamola Patxillayevna
Published: Noyabr 28, 2025 • Vol. 18 Issue 8 • Views: 23
Ushbu maqolada Oybekning “Qutlugʻ qon” va “Navoiy”
romanlaridagi tovushga taqlid soʻzlar (onomatopeya) badiiy ifodaning
muhim elementi sifatida tahlil qilingan. Mazkur soʻzlarning asardagi
vazifasi voqealar va qahramonlar ruhiyatini jonlantirish, sahnalar
dinamikasini kuchaytirishdir. Maqolada onomatopeyalarning asliyat
matnida va turk tilidagi tarjimalarida berilishi, ular orqali badiiy uslub va
fonetik boylikning qanday saqlangani yoki qisqargani ilmiy asosda koʻrib
chiqiladi. Tarjimalarda mazmuniy ekvivalentlik koʻp hollarda saqlansa-da,
tovushga taqlid soʻzlarning oʻziga xos ohang va hissiyotini toʻliq
yetkazishda qiyinchiliklar yuzaga kelishi aniqlangan. Shuningdek, tarjima
jarayonida baʼzan fonetik va uslubiy jihatdan boy ifodalar kamroq aks
etishi kuzatiladi. Bu esa, asarning badiiy mazmun jihatidan toʻlaqonli
tarjima vazifasini bajarmasligiga olib keladi. Tadqiqotda onomatopeyaning
tarjimada yuzaga keladigan qiyinchiliklari va badiiy mahorat bilan
yetkazilishining ahamiyati taʼkidlangan. Bu holat tarjima nazariyasi va
amaliyoti, shuningdek, adabiy tarjima uchun dolzarb masala ekanligi
koʻrsatilgan. Maqola tovushga taqlid soʻzlarning badiiy-maʼnaviy
vazifasini, tarjimada mazmuniy va fonetik ekvivalentlikni saqlash
muammolarini yoritadi.
Oybek asarlaridagi onomatopeyalar tarjimada mazmuniy
ekvivalentlikni asosan taʼminlagan boʻlsa-da, fonetik va stilistik rang-
baranglik koʻpincha qisqarib qoladi. Bu esa oʻzbek tilidagi onomatopeyalar
ritm va ohangdorlikni kuchaytiruvchi badiiy vosita sifatida koʻproq
imkoniyatlarga ega ekanini koʻrsatadi.