MIKROMAKONNI IFODALASHDA BADIIY DETALNING ADABIY-ESTETIK VAZIFASI
Authors: Toʻrayeva Bahor Bahriddinovna, Yaxyayeva Nigina Ibragim qizi
Published: Noyabr 26, 2025 • Vol. 32 Issue 8 • Views: 21
Maqolada mikromakon tushunchasiga chuqurroq izoh berish, uni
ifodalashda badiiy detal turlarining bir-biri bilan uzviyligini tahlil qilish orqali
voqelikning badiiy tasvirini yaratishda ularning adabiy-estetik vazifasi
muhokama qilingan. Zamonaviy adabiyotshunoslikda tur va janridan qatʼi nazar
badiiy asar semantik maydonidagi badiiy makonning oʻrni va ahamiyatiga
eʼtibor berish – asar gʻoyasi va qahramonlari tabiatidagi hamda yozuvchi
falsafiy qarashlaridagi qudratli toʻlqinlarning asosini tashkil etadi. XX asr oxiri
va XXI asrdagi bu taxlit yondashuv dispozitsiyani kompozitsiyaga aylantirish,
anʼanaviy tarzda qahramonni muayyan makon va zamondagi voqealar
talotumlarida gavdalantirish, xarakterlarning tadrijiy dinamikasini
shakllantirish va bunga taʼsir etgan estetik omillarni yoritishda yangicha badiiy
tizimni yuzaga keltirdi. Zamon, makon va tafakkurning cheksiz hududlari
badiiy qamrovida adiblarning modernistik va postmodernistik anʼanalardan
mohirona foydalanishlari insoniyat tafakkurini oʻzgartirishga qodir asarlarning
yaralishiga sabab boʻldi. Maqolada portret, peyzaj, psixologik detallar orqali
qahramon ruhiy holati, ichki kechinmalariga, qolaversa, asar syujetiga taʼsiri
Heminguey va Aytmatov qissalari misolida tahlil qilingan. Shuningdek,
adabiyotshunoslar tomonidan olib borilgan ilmiy ishlarda badiiy makon
haqidagi fikr va qarashlarga munosabat bildirilgan.
Tadqiqotning asosiy vazifalaridan biri – Ernest Heminguey va Chingiz
Aytmatov asarlarida peyzaj, portret va predmet detallari orqali mikromakonni
qay darajada ochib berilganini, ikki adibning ushbu detallardan foydalanishda
uslubidagi oʻxshash va farqli jihatlarni izohlashdan iborat. Ushbu maqolada
qiyosiy-tarixiy, psixologik va sistem-struktur tahlildan unumli foydalanilgan.