IKKI MAʼNOLILIK VA TASNIFLASH: INGLIZ VA OʻZBEK TILLARIDAGI BAHUVRIHI BIRIKMALARINING QIYOSIY TAHLILI
Authors: Rahimova Shodiya Shuxrat qi zi
Published: May 24, 2025 • Vol. 19 Issue 6 • Views: 30
Ushbu maqolada bahuvrihilarni, aniqlovchi birikma soʻzlarning oʻziga xos turini, ingliz va oʻzbek tillarida ularning shakllanishi, semantikasi va tasnifini qiyosiy nuqtayi nazardan oʻrganiladi. Kognitiv lingvistika va konstruksiya grammatikasi asosidagi tadqiqot ushbu birikmalarning qanday tuzilishini, ularning majoziy va metonimik maʼnolariga, shuningdek, ularni boshqa soʻz birikmalaridan, ayniqsa oʻzbek tilida ajratishdagi noaniqliklarni oʻrganadi. Asosiy muammo shundaki, oʻzbek leksikografiyasida bahuvrihi tasnifi uchun aniq va izchil mezonlar yetishmaydi, bunga “Oʻzbek tilining izohli lugʻati”da “ogʻiroyoq” (“ogʻir oyoq”/“homilador”) shakllarining nomutanosib tarzda koʻrib chiqilishi misol boʻla oladi. Ushbu maqolada har ikki tilda birikma soʻzlar yasash boʻyicha turli nuqtayi nazarlarni tahlil qilinadi shuningdek, bahuvrihilarning inson sifatlari, tashqi koʻrinishi va shaxsiyatini, koʻpincha madaniy yoki ijtimoiy maʼnolari bilan tavsiflashdagi deskriptiv funksiyasini taʼkidlaydi. Bundan tashqari, maqola har ikki tilda birikma soʻzlarning qoʻllanilishidagi orfografik va fonetik oʻzgarishlarni koʻrib chiqadi. Bahuvrihilarning etimologiyasi va oʻziga xos xususiyatlarini oʻrganish orqali, ushbu tadqiqot oʻzbek leksikologiyasini yanada nozik tushunishga hissa qoʻshadi, oʻzbek birikma soʻzlari uchun aniqroq taʼriflar va tasniflash qoidalarini yaratish uchun korpus tahlili va psixolingvistik metodlardan foydalangan holda qoʻshimcha tadqiqotlar zarurligini taʼkidlaydi, bu soha ingliz tilidagi birikma soʻzlarni oʻrganishga nisbatan kamroq rivojlangan. Har ikki tildan koʻplab misollar orqali tahliliy xulosalar koʻrsatiladi.