NASHR ETIKASI
Ilmiy nashrlar etikasi
“KOMPARATIVISTIKA” (Comparative Studies) ilmiy — electron jurnalining
tahrir siyosati (Committee on Publication Ethics (COPE), Directory of Open Access
Journals (DOAJ), Open Access Scholarly Publishers
Association (OASPA), Nashriyotchilar va Ilmiy muharrirlar assotsiatsiyasining
deklaratsiyasi (ANRI) "Ilmiy nashrlarning axloqiy tamoyillari", kabi xalqaro
tashkilotlarning qoidalariga asoslanadi. Shuningdek, nashr etishda ishtirok etuvchi
barcha tomonlarning nashr etikasi standartlarini belgilovchi nufuzli xalqaro jurnallar va
nashriyotlarning qimmatli tajribasi.
1. Kirish
1.1. Ilmiy taqrizlanadigan jurnallarda materiallarni chop etish nafaqat ilmiy muloqot
usuli, balki ilmiy bilimlarning tegishli sohasini rivojlantirishga salmoqli hissa qoʻshadi.
Shunday qilib, ilmiy nashr bilan shugʻullanadigan barcha tomonlarning, xususan:
mualliflar, jurnal muharrirlari, taqrizchilar, nashriyot vakillari va ilmiy
hamjamiyatining “KOMPARATIVISTIKA” (Comparative Studies) uchun
kelajakdagi nashr etikasi standartlarini belgilash muhimdir.
1.2. Nashriyot nafaqat ilmiy aloqani qoʻllab-quvvatlaydi va unga sarmoya kiritadi,
balki nashr etilgan ishning barcha joriy koʻrsatmalarga muvofiqligini taʼminlash uchun
ham javobgardir.
2. Bosh muharrirning vazifalari
2.1. Nashr qilish qarori
Nashr qilish toʻgʻrisidagi qarorni qabul qilish “KOMPARATIVISTIKA”
(Comparative Studies) ilmiy jurnalining bosh muharriri zimmasiga yuklatiladi. Koʻrib
chiqilayotgan ishning ishonchliligi va uning ilmiy ahamiyati har doim nashr etish
toʻgʻrisidagi qarorning asosini tashkil qilishi kerak.
Bosh muharrir nashr toʻgʻrisida qaror qabul qilishda tahririyat aʼzolari va taqrizchilar
bilan maslahatlashishi mumkin.
2.2. Odob axloq qoidalari
Bosh muharrir mualliflarning irqi, jinsi, diniy qarashlari, kelib chiqishi, fuqaroligi yoki
siyosiy imtiyozlaridan qatʼi nazar, qoʻlyozmalarning intellektual mazmunini baholashi
kerak.
2.3. Maxfiylik“KOMPARATIVISTIKA” (Comparative Studies) jurnalining bosh muharriri va
tahrir hayʼati qabul qilingan qoʻlyozma toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni oshkor
qilmasliklari shart, mualliflar, taqrizchilar, taqrizchi boʻlishi mumkin boʻlganlar,
boshqa ilmiy maslahatchilar bundan mustasno.
2.4. Oshkora qilish siyosati va manfaatlar toʻqnashuvi
2.4.1 Koʻrib chiqish uchun taqdim etilgan qoʻlyozmalardan olingan nashr etilmagan
maʼlumotlardan muallifning yozma roziligisiz shaxsiy tadqiqotlarda foydalanish
mumkin emas. Ilmiy ishni koʻrib chiqish davrida paydo boʻlgan ilmiy gʻoya
va farazlarni maxfiy saqlanishi va shaxsiy manfaatlar uchun foydalanilishiga yoʻl
qoʻyilmaydi.
2.4.2 Raqobat yoki mualliflar bilan hamkorlik tufayli manfaatlar toʻqnashuvi yuzaga
kelgan taqdirda bosh muharrir qoʻlyozmalarni koʻrib chiqishdan voz kechishi (oʻz
vakolatlarini bosh muharrir oʻrinbosari yoki tahririyat hayʼatining boshqa aʼzosiga
topshirishi);
2.5. Nashr nazorati
Bosh muharrir chop etilgan maqolada notoʻgʻri bayonotlar yoki xulosalar mavjudligi
toʻgʻrisida ishonchli dalillarni olganda nashr etikasi meʼyorlarini buzilganligi
toʻgʻrisida maʼlumot olganda imkon qadar qisqa muddatda nashrni rad etish (bekor
qilish) va oʻzgartirishlar toʻgʻrisida xabar berishi kerak.
2.6. Tadqiqot doirasidagi ishtirok va hamkorlik
Koʻrib chiqilgan qoʻlyozmalar yoki nashr etilgan materiallar bilan bogʻliq nashr etikasi
meʼyorlarini buzilganligi toʻgʻrisida daʼvolar yuzaga kelgan taqdirda, bosh muharrir
nashriyot bilan birgalikda tegishli choralarni koʻradi. Bunday chora-tadbirlar odatda
qoʻlyozma mualliflari bilan oʻzaro munosabatlarni va tegishli shikoyat yoki talabni
argumentatsiya qilishni oʻz ichiga oladi, lekin tegishli tashkilotlar va tadqiqot
markazlari bilan oʻzaro hamkorlikni ham oʻz ichiga olishi mumkin.
3. Taqrizchilarning majburiyatlari
3.1. Tahririyat qarorlariga taʼsir qilish
Taqriz xulosasi bosh muharrirga nashr haqida qaror qabul qilishda yordam beradi va
muallifga ish sifatini yaxshilashga yordam beradi. Nashriyot nashrga oʻz hissasini
qoʻshmoqchi boʻlgan barcha olimlar qoʻlyozmani koʻrib chiqish, taqrizlash jarayoniga
jiddiy yondashishi shart degan fikrga qoʻshiladi.
3.2. Ishga masʼuliyat bilan yondashuv
Qoʻlyozmani koʻrib chiqish uchun oʻzini malakali deb hisoblamagan yoki ishni tezda
yakunlash uchun etarli vaqtga ega boʻlmagan taqrizchi “KOMPARATIVISTIKA”(Comparative Studies) jurnali muharririni oʻz vaqtida xabardor qilishi va tegishli
hujjatlarni koʻrib chiqish jarayonidan ozod etishni soʻrashi kerak.
3.3. Maxfiylik
Koʻrib chiqish uchun qabul qilingan har qanday qoʻlyozma maxfiy boʻlishi kerak.
Ushbu ilmiy asarni muharrir ruxsatiga ega boʻlmagan shaxslar bilan ochish va
muhokama qilish mumkin emas.
3.4. Qoʻlyozma talablari va xolislik
Taqrizchi obyektiv baho berishga majburdir. Muallifning shaxsiy tanqidiga yoʻl qoʻyib
boʻlmaydi. Sharhlovchilar oʻz fikrlarini aniq va asosli bayon qilishlari kerak.
3.5. Birlamchi manbalarni tan olish
Taqrizchining masʼuliyati mavzuga mos keladigan va qoʻlyozma bibliografiyasiga
kiritilmagan muhim nashr etilgan asarlarni aniqlashdir. Kuzatish, xulosa yoki argument
ilgari qilinganligi haqidagi har qanday bayonot tegishli iqtibos bilan keltirilgan boʻlishi
kerak. Taqrizchi maqolaning oʻziga maʼlum boʻlgan boshqa nashr etilgan asar bilan
oʻxshashligiga muharrir eʼtiborini qaratishi shart.
3.6. Oshkora qilish siyosati va manfaatlar toʻqnashuvi
3.6.1 Koʻrib chiqish uchun taqdim etilgan qoʻlyozmalardan olingan nashr etilmagan
maʼlumotlardan muallifning yozma roziligisiz shaxsiy tadqiqotlarda foydalanish
mumkin emas. Mumkin boʻlgan imtiyozlarga oid koʻrib chiqish jarayonida olingan
maʼlumotlar yoki gʻoyalar maxfiy saqlanishi va shaxsiy manfaatlar uchun
foydalanilmasligi kerak.
3.6.2. Taqrizchi, agar ushbu ish bilan bogʻliq boʻlgan mualliflar va tashkilotlar bilan
raqobat, hamkorlik yoki boshqa munosabatlardan kelib chiqadigan manfaatlar
toʻqnashuvi mavjud boʻlsa, taqdim etilgan ishni koʻrib chiqishni rad etishga majburdir.
4. Mualliflarning javobgarliklari
4.1. Qoʻlyozmalarga qoʻyiladigan talablar
4.1.1 Mualliflar qoʻlyozmada bajarilgan ishlarning ishonchli natijalarini, shuningdek
tadqiqotning ahamiyatini obyektiv muhokama qilishni taʼminlashi kerak. Ishning asosi
boʻlgan maʼlumotlar toʻgʻri va toʻliq taqdim etilishi kerak. Ishda etarli darajada batafsil
va bibliografik manbalar boʻlishi kerak. Notoʻgʻri yoki asossiz bayonotlar nashr
etikasiga meʼyorlariga toʻgʻri kelmaydi va qabul qilinishi mumkin emas.
4.1.2. Tahlillar va ilmiy maqolalar ham toʻgʻri va obyektiv boʻlishi kerak.
4.2. Maʼlumotlarga ega boʻlish va saqlash
Qoʻlyozmaga tegishli tahlil qilinmagan maʼlumotlar koʻrib chiqish uchun mualliflardan
soʻralishi mumkin. Mualliflar, (ALPSP-STM maʼlumotlar va maʼlumotlar bazalari
toʻgʻrisidagi bayonotiga muvofiq) ushbu turdagi maʼlumotlarni olishga tayyorboʻlishlari va har qanday holatda ham ushbu maʼlumotlarni nashr etilgandan keyin
maʼlum vaqt davomida saqlashga tayyor boʻlishlari kerak.
4.3. Originallik va plagiat
4.3.1 Mualliflar asarda plagiat yoʻqligiga kafolat beradi. Iqtiboslar yoki bayonotlar
manbani majburiy koʻrsatgan holda rasmiylashtirilishi kerak. Haddan tashqari
koʻchirib olingan, shuningdek, har qanday shakldagi plagiat, shu jumladan
oʻzgartirilgan jumlalar, iqtiboslar, boshqa odamlarning tadqiqotlari natijalariga boʻlgan
huquqlarni oʻzlashtirishga yoʻl qoʻyilmaydi.
4.4. Nashrlarning koʻpligi, ortiqchaligi va bir vaqtdaligi
4.4.1 Muallif asosan bir tadqiqotga bagʻishlangan qoʻlyozmani bir nechta jurnallarda
asl nashr sifatida nashr etmasligi kerak. Bir qoʻlyozmani bir vaqtning oʻzida bir nechta
jurnalga topshirish nashr etikasi meʼyorlariga os emas deb qabul qilinadi va ilmiy ish
nashrga qabul qilinishi mumkin emas.
4.4.2. Muallif ilgari chop etilgan maqolani boshqa jurnalga koʻrib chiqish uchun taqdim
etmasligi kerak.
4.4.3. Muayyan turdagi maqolalarni bir nechta jurnallarda nashr qilish, muayyan
shartlar bajarilgan taqdirda, nashr etikasi meʼyorlariga mos hisoblanadi. Mualliflar va
manfaatdor jurnallar muharrirlari birlamchi chop etilgan ishda boʻlgani kabi bir xil
maʼlumotlar va talqinlarni taqdim etadigan ikkinchi darajali nashrga rozi boʻlishlari
kerak. Asosiy ishning bibliografik maʼlumotnomasi ikkinchi nashrda koʻrsatilishi
kerak. Ikkilamchi (qayta) nashrning maqbul shakllari haqida batafsil maʼlumotni
www.icmje.org saytida topishingiz mumkin.
4.5. Birlamchi manbalarni tan olish
Boshqalarning hissasi doimo eʼtirof etilishi kerak. Mualliflar taqdim etilgan asarga
tegishli nashrlardan iqtibos keltirishi kerak. Suhbat, yozishmalar yoki uchinchi shaxslar
bilan muhokama qilish yoʻli bilan olingan maʼlumotlar asl manbaning yozma ruxsatisiz
foydalanilmasligi kerak. Qoʻlyozmalarni baholash yoki grant mukofotlari kabi maxfiy
manbalardan olingan maʼlumotlardan maxfiy manbalar bilan bogʻliq ish
mualliflarining yozma ruxsatisiz foydalanilmasligi kerak.
4.6. Nashrning muallifligi
4.6.1 Nashr mualliflari faqat ishning konsepsiyasi, ishlab chiqilishi, bajarilishi yoki
taqdim etilgan tadqiqotning talqiniga katta hissa qoʻshgan shaxslar boʻlishi mumkin.
Muhim hissa qoʻshganlarning barchasi hammualliflar sifatida belgilanishi kerak.
Tadqiqot ishtirokchilari tadqiqot loyihasining maʼlum bir sohasida muhim hissa
qoʻshgan boʻlsa, ular ushbu tadqiqotga muhim hissa qoʻshuvchilar sifatida roʻyxatga
olinishi kerak.4.6.2. Muallif tadqiqotga katta hissa qoʻshgan barcha ishtirokchilar hammualliflar
roʻyxatiga kiritilishini va tadqiqotda ishtirok etmaganlar hammualliflar roʻyxatida
boʻlmasligi hamda barcha hammualliflar yakuniy xulosani koʻrib, maʼqullaganligini
taʼminlashi kerak.
4.7. Xavflar, shuningdek, tadqiqot obyekti boʻlgan odamlar va hayvonlar
4.7.1 Agar ish har qanday noodatiy xavf tugʻdiradigan kimyoviy moddalar,
protseduralar yoki jihozlardan foydalanishni nazarda tutsa, muallif buni qoʻlyozmada
aniq koʻrsatishi kerak.
4.7.2 Agar ish hayvonlar yoki odamlarni tadqiqot obyekti sifatida jalb qilsa, mualliflar
qoʻlyozma tadqiqotning barcha bosqichlari tadqiqot tashkilotlarining qonunlari va
qoidalariga mos kelishini va tegishli qoʻmitalar tomonidan tasdiqlanganligini
koʻrsatishi kerak. Qoʻlyozmada barcha oʻrganilayotgan mavzulardan xabardor qilingan
rozilik olinganligi aniq koʻrsatilishi kerak. Maxfiylik huquqlari har doim hurmat
qilinishi kerak.
4.8. Oshkora qilish siyosati va manfaatlar toʻqnashuvi
4.8.1 Barcha mualliflar oʻz qoʻlyozmalarida ishda taqdim etilgan natijalar yoki
xulosalarga taʼsir koʻrsatishi mumkin boʻlgan moliyaviy yoki boshqa mavjud
manfaatlar toʻqnashuvlarini oshkor qilishlari shart.
4.8.2 Oshkor etilishi kerak boʻlgan potensial manfaatlar toʻqnashuviga misollar
qatoriga ishga joylashish, konsalting, aksiyadorlik huquqi, gonorar olish, ekspert
guvohnomalarini taqdim etish, patentga talabnoma yoki patentni roʻyxatdan oʻtkazish,
grantlar va boshqa moliyaviy yordam kiradi. Mumkin boʻlgan manfaatlar toʻqnashuvi
imkon qadar tezroq oshkor etilishi kerak.
4.9. Nashr etilgan ishlarda jiddiy xatolar
Agar muallif nashrda jiddiy xatolar yoki noaniqliklarni aniqlasa,
muallif “KOMPARATIVISTIKA” (Comparative Studies) jurnali bosh muharririga
xabar berishi va nashrni tezda bekor qilish yoki xatolarni tuzatish uchun u bilan aloqa
oʻrnatishi shart. . Agar bosh muharrir yoki nashriyot uchinchi shaxsdan nashrda jiddiy
xatolar borligi toʻgʻrisida maʼlumot olsa, muallif imkon qadar tezroq asarni qaytarib
olishga yoki xatolarni tuzatishga majburdir.
5. Nashriyotning majburiyatlari
5.1 Nashriyotchi ushbu talablarga muvofiq “KOMPARATIVISTIKA”
(Comparative Studies) jurnali muharrirlari, taqrizchilari va mualliflari tomonidan
nashr etikasi meʼyorlari majburiyatlarni bajarishga yordam beradigan tamoyillar va
tartiblarga rioya qilishi kerak. Nashriyot reklama yoki qayta nashr etishdan olinadiganpotensial foyda bosh muharrirning qarorlariga taʼsir qilmasligiga ishonchi komil
boʻlishi kerak.
5.2. Nashriyot nashr etilgan materiallarning axloqiy jihatlari boʻyicha shikoyatlarni
koʻrib chiqishda “KOMPARATIVISTIKA” (Comparative Studies) jurnali
muharrirlarini qoʻllab-quvvatlashi va agar bu tahririyat talablarini bajarishga hissa
qoʻshsa, boshqa jurnallar va / yoki nashriyotlar bilan oʻzaro aloqada boʻlishiga yordam
berishi kerak.
5.3. Nashriyot yaxshi tadqiqotlarni amaliyotga targʻib soha standartlarini joriy qilishi
ularni tuzatish orqali nashr etikasi koʻrsatmalari, tartib-qoidalarini yaxshilash boʻyicha
koʻmaklashishi lozim
5.4 Noshir zarur hollarda tegishli mutaxassis-huquqiy yordamni (fikr yoki maslahat)
taqdim etishi shart.